Τι είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο τύπος ιστού που επενδύει εσωτερικά την κοιλότητα της μήτρας (το ενδομήτριο), βρίσκεται έξω από τη μήτρα και συνήθως στην πύελο γύρω από τις ωοθήκες, τη μήτρα και τις σάλπιγγες.
Πόσο συχνή είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση εμφανίζεται σε περίπου 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Τις περισσότερες φορές διαγιγνώσκεται σε γυναίκες ηλικίας 30 – 40 ετών αλλά μπορεί να εμφανιστεί και κατά την εφηβεία. Ωστόσο ο ακριβής αριθμός δεν είναι γνωστός. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλές γυναίκες έχουν ενδομητρίωση χωρίς συμπτώματα ή με ήπια συμπτώματα και δεν διαγιγνώσκονται ποτέ.
Είναι συχνότερη σε συγγενείς εξ αίματος προσβεβλημένων γυναικών οπότε είναι πιο πιθανό να αναπτυχθεί ενδομητρίωση εάν είχε η μητέρα ή η αδερφή μίας γυναίκας.
Είναι σπάνια σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, καθώς για να αναπτυχθεί χρειάζονται οιστρογόνα, τη γυναικεία ορμόνη που πέφτει μετά την εμμηνόπαυση.
Μπορεί να είναι μια μακροχρόνια κατάσταση και να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη γενική σωματική υγεία, τη συναισθηματική ευεξία και την καθημερινή ρουτίνα.
Τι προκαλεί την ενδομητρίωση;
Η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης είναι άγνωστη. Υπάρχουν πολλοί πιθανοί υπεύθυνοι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων γενετικών, ανοσολογικών και ορμονικών αιτιών.
Έχουν υπάρξει αρκετές θεωρίες χωρίς καμία να εξηγεί πλήρως γιατί συμβαίνει. Μία από αυτές είναι ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου ορισμένα κύτταρα από το ενδομήτριο εισέρχονται έξω από τη μήτρα στην πύελο μέσω των σαλπίγγων.
Πού εμφανίζεται η ενδομητρίωση;
Εστίες ενδομητρίωσης εμφανίζονται συχνότερα στα ακόλουθα σημεία:
- Ωοθήκες όπου μπορεί να σχηματίσει κύστεις (συχνά αναφέρονται ως ενδομητριώματα ή «σοκολατοειδείς κύστεις»)
- Σάλπιγγες
- Δουγλάσειος χώρος (ο χώρος πίσω από τη μήτρα)
- Περιτόναιο (η επένδυση του εσωτερικού της κοιλιάς και της πυέλου)
- Εξωτερικές επιφάνειες της μήτρας, της ουροδόχου κύστης, των ουρητήρων, του εντέρου και του ορθού
Η ενδομητρίωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί εντός του μυϊκού τοιχώματος της μήτρας (αυτή η κατάσταση ονομάζεται αδενομύωση) και σπάνια σε άλλα σημεία του σώματος.
Πώς προκαλεί προβλήματα η ενδομητρίωση;
Οι εστίες ενδομητρίωσης ανταποκρίνονται στις αλλαγές μιας ορμόνης που ονομάζεται οιστρογόνο. Μπορούν να «παχαίνουν» και να αιμορραγούν όπως και το ενδομήτριο κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου. Ο ιστός που περιβάλλει τις εστίες αυτές μπορεί να ερεθιστεί, να φλεγμαίνει και να διογκωθεί. Οι αλλαγές αυτές και η αιμορραγία κάθε μήνα, μπορούν επίσης να προκαλέσουν σχηματισμό ουλώδους ιστού. Αυτός ο ουλώδης ιστός ονομάζεται σύμφυση. Μερικές φορές οι συμφύσεις μπορεί να κάνουν τα όργανα να κολλήσουν μεταξύ τους. Η αιμορραγία, η φλεγμονή και οι συμφύσεις μπορεί να προκαλούν πόνο, ειδικά πριν και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. Τέλος μπορεί να σχηματίσουν κύστεις που γεμίζουν με σκούρο αίμα κάθε μήνα παράλληλα με την περίοδο και είναι γνωστές ως «σοκολατοειδείς κύστεις».
Πως σχετίζεται η ενδομητρίωση με την υπογονιμότητα;
Σχεδόν 4 στις 10 γυναίκες με υπογονιμότητα έχουν ενδομητρίωση. Η φλεγμονή από την ενδομητρίωση μπορεί να βλάψει το σπέρμα ή το ωάριο ή να παρεμποδίσει την κίνησή τους μέσω των σαλπίγγων και της μήτρας. Σε σοβαρές περιπτώσεις ενδομητρίωσης, οι σάλπιγγες μπορεί να φράξουν από συμφύσεις ή ουλώδη ιστό.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι ο χρόνιος πυελικός πόνος, ειδικά λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου. Είναι διαφορετικός από τον κανονικό πόνο περιόδου, καθώς είναι εντονότερος και διαρκεί περισσότερο. Πόνος μπορεί επίσης να εμφανιστεί κατά τη σεξουαλική επαφή και συνήθως κατά την εν τω βάθει διείσδυση και μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες μετά.
Τα συμπτώματα έχουν να κάνουν και με τη εντόπιση της ενδομητρίωσης. Έτσι εάν η ενδομητρίωση εντοπίζεται στο έντερο, μπορεί να υπάρχει πόνος κατά τις κενώσεις ενώ εάν εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη, μπορεί να υπάρχει πόνος κατά την ούρηση. Ένα άλλο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι πιο βαριά αιμορραγία κατά την περίοδο.
Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση δεν έχουν συμπτώματα. Έτσι συχνά θα το μάθουν κατά την διερεύνηση όταν δεν μπορούν να επιτύχουν εγκυμοσύνη ή όταν ανευρίσκεται τυχαία κατά τη διάρκεια μίας χειρουργικής επέμβασης.
Πολύ σπάνια, μπορεί να εμφανισθεί σε άλλα σημεία του σώματος και να προκαλεί ασυνήθιστους πόνους που εμφανίζονται παράλληλα με τους πόνους της περιόδου.
Για ορισμένες γυναίκες, η ενδομητρίωση μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή τους και μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Ο πόνος μπορεί να βελτιωθεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μερικές φορές μπορεί να εξαφανιστεί χωρίς καμία θεραπεία.
Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;
Αρχικά με την γυναικολογική κλινική εξέταση η οποία συμπληρώνεται από ένα κολπικό υπερηχογράφημα για τον έλεγχο της μήτρας και των ωοθηκών. Το τελευταίο μπορεί να δείξει εάν υπάρχει ενδομητριωσική (επίσης γνωστή ως «σοκολατοειδής») κύστη στις ωοθήκες ή μπορεί να υποδηλώνει ενδομητρίωση μεταξύ του κόλπου και του ορθού. Αλλά ο μόνος τρόπος για να τεθεί με βεβαιότητα η διάγνωση είναι μέσω μιας χειρουργικής επέμβασης που ονομάζεται λαπαροσκόπηση.
Εάν η πάθηση φαίνεται να είναι προχωρημένη, μπορεί να προταθεί να γίνει μαγνητική τομογραφία.
Η διάγνωση ωστόσο μπορεί να είναι δύσκολη και αυτό επειδή:
- Τα συμπτώματα ποικίλλουν και είναι διαφορετικά από γυναίκα σε γυναίκα.
- Τα συμπτώματα είναι κοινά και μπορεί να είναι παρόμοια με τον πόνο που προκαλείται από άλλες καταστάσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή μία πυελική φλεγμονή.
- Ορισμένες γυναίκες δεν έχουν συμπτώματα.
Πώς αντιμετωπίζεται η ενδομητρίωση;
Οι κύριοι στόχοι της θεραπείας είναι η βελτίωση των συμπτωμάτων όπως ο πόνος και οι βαριές περίοδοι και η βελτίωση της γονιμότητας εάν έχει επηρεασθεί. Εξαρτάται από την έκταση της νόσου, τα συμπτώματα και τον οικογενειακό προγραμματισμό. Αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά, χειρουργικά ή και με συνδυασμό αυτών. Όταν ο πόνος είναι το κύριο πρόβλημα, συνήθως δοκιμάζεται πρώτα η φαρμακευτική αγωγή.
Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης;
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν αναλγητικά, όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) και ορμονικά φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων αντισυλληπτικών δισκίων, δισκία ή το ενδομήτριο σπείραμα με προγεσταγόνο και αγωνιστές της εκλυτικής ορμόνης γοναδοτροπινών (GnRH ανάλογα). Τα ορμονικά φάρμακα βοηθούν στην επιβράδυνση της ανάπτυξης των εστιών ενδομητρίωσης και στο μη σχηματισμό νέων συμφύσεων, αλλά συνήθως δεν εξαφανίζουν τις εστίες που ήδη υπάρχουν.
Πώς η χειρουργική επέμβαση να αντιμετωπίζει την ενδομητρίωση;
Με την χειρουργική επέμβαση αφαιρείται ο ενδομητριωσικός ιστός. Έτσι μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο και να βελτιώσει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης σε περίπτωση υπογονιμότητας.
Η χειρουργική επέμβαση θεραπεύει την ενδομητρίωση;
Μετά την επέμβαση, οι περισσότερες γυναίκες ανακουφίζονται από τον πόνο. Αλλά υπάρχει πιθανότητα αυτός να επανέλθει. Σε έως και 8 στις 10 γυναίκες ο πόνος επανεμφανίζεται μέσα σε 2 χρόνια από την επέμβαση. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ενδομητρίωση που δεν ήταν ορατή ή δεν μπορούσε να αφαιρεθεί τη στιγμή της επέμβασης. Όσο πιο εκτεταμένη είναι η νόσος, τόσο πιο πιθανό είναι να επιστρέψει. Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων ή άλλων φαρμάκων μετά την επέμβαση μπορεί να βοηθήσει στην παράταση της περιόδου χωρίς πόνο ή στην πρόληψη υποτροπής.
Τι γίνεται αν εξακολουθεί να υπάρχει έντονος πόνο που δεν υποχωρεί ακόμη και μετά τη θεραπεία;
Σε πολύ προχωρημένη νόσο, εάν έχουν αποτύχει όλες θεραπείες, ο πόνος εξακολουθεί να είναι έντονος και δεν υποχωρεί και εφόσον δεν υπάρχει επιθυμία για τεκνοποίηση, η υστερεκτομή μπορεί να είναι η «έσχατη λύση». Η ενδομητρίωση είναι λιγότερο πιθανό να οδηγήσει σε μελλοντικό πόνο εάν οι ωοθήκες αφαιρεθούν τη στιγμή της υστερεκτομής. Στόχος της χειρουργικής θεραπείας είναι να αφαιρεθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η νόσος που εντοπίζεται έξω από τη μήτρα. Σε αυτή την περίπτωση αναλόγως την ηλικία θα χρειασθεί θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
