Αλλαγές τρόπου ζωής και προληπτικός έλεγχος
O ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος, διότι όχι μόνο βοηθά στην αξιολόγηση της γυναικολογικής υγείας της ασθενούς, αλλά και στην πρόληψη πιθανών γυναικολογικών προβλημάτων. Επιπλέον, μέσω της τακτικής προληπτικής εξέτασης, ο γυναικολόγος μπορεί να ανιχνεύσει και γενικότερα προβλήματα μη γυναικολογικής φύσης και να κατευθύνει τη γυναίκα για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.
Τι είναι ο καρκίνος;
Τα φυσιολογικά κύτταρα στο σώμα αναπτύσσονται, διαιρούνται και αντικαθίστανται σε βάση ρουτίνας. Ορισμένες φορές, κάποια κύτταρα μπορεί να αρχίσουν να διαιρούνται ανώμαλα και να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Αυτά τα κύτταρα μπορεί να σχηματίσουν όγκους.
Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις (όχι καρκίνος) ή κακοήθεις (καρκίνος). Οι καλοήθεις όγκοι δεν εξαπλώνονται σε άλλους ιστούς του σώματος. Οι καρκινικοί όγκοι μπορούν να διηθήσουν και να καταστρέψουν κοντινούς υγιείς ιστούς και όργανα. Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν επίσης να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος και να σχηματίσουν νέες καρκινικές περιοχές (μεταστάσεις).
Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια του καρκίνου;
Ορισμένες αλλαγές στο σώμα μπορεί να είναι προειδοποιητικά σημάδια καρκίνου, όπως:
- Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης
- Μία πληγή που δεν επουλώνεται
- Ασυνήθιστη κολπική αιμορραγία ή εκκρίσεις
- Ένα εξόγκωμα στο στήθος ή σε άλλα μέρη του σώματος
- Αλλαγές στο δέρμα, συμπεριλαμβανομένου ενός θηλώματος (κρεατοελιά) ή σπίλου (ελιά) που αλλάζει σε χρώμα ή μέγεθος
- Δυσπεψία ή δυσκολία στην κατάποση
- Ενοχλητικός βήχας ή βραχνάδα
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους
- Υπερβολική κόπωση ακόμα και μετά τον ύπνο
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι υπάρχει καρκίνος, αλλά μπορεί να είναι ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Εάν υπάρχει κάποια αλλαγή επικοινωνήστε με τον γιατρό σας.
Πώς μπορεί να μειωθεί ο συνολικός κίνδυνος καρκίνου;
Τα παρακάτω μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου:
- Διακοπή καπνίσματος
- Εξετάσεις προληπτικού ελέγχου και εμβόλια, όπως συνίστανται για κάθε ηλικιακή ομάδα και ανάλογα με το ατομικό ιστορικό. Το εμβόλιο για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προστατεύει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και άλλους τύπους καρκίνου.
- Περιορισμός έκθεσης στον ήλιο και στο σολάριουμ και χρήση αντηλιακού
- Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ. Τουλάχιστον όχι περισσότερο από ένα ποτό την ημέρα.
- Περιορισμός αριθμού σεξουαλικών συντρόφων.
- Διατήρηση ενός υγιούς βάρους. Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται με βάση το ύψος και το βάρος. Μία γυναίκα με ΔΜΣ από 18,5 έως 24,9 έχει φυσιολογικό βάρος.
- Υγιεινή διατροφή. Περιορισμός της ποσότητας κατανάλωσης επεξεργασμένου και κόκκινου κρέατος. Κατανάλωση τουλάχιστον 2 με 3 μερίδων φρούτων και λαχανικών καθημερινά. Καστανό ρύζι και ψωμί ολικής αλέσεως αντί για λευκό ρύζι και λευκό ψωμί.
- Τακτική άσκηση. 150 λεπτά μέτριας άσκησης ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα.
Επίσης, ορισμένες αντισυλληπτικές μέθοδοι, μειώνουν τον κίνδυνο ορισμένων τύπων καρκίνου. Μιλήστε με τον μαιευτήρα-γυναικολόγο σας για τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους των διαφορετικών μεθόδων αντισύλληψης.
Ποιοι τύποι καρκίνου είναι πιο συχνοί στις γυναίκες;
- Καρκίνος του μαστού
- Καρκίνος του παχέος εντέρου
- Καρκίνος του πνεύμονα
- Καρκίνος του ενδομητρίου
- Καρκίνος του δέρματος (συμπεριλαμβανομένου του μελανώματος)
- Καρκίνος των ωοθηκών
- Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας
- Καρκίνος του αιδοίου
Ελάττωση του κίνδυνου καρκίνου του μαστού;
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού – το φύλο (γυναίκα) και η ηλικία – δεν μπορούν να ελεγχθούν. Αλλά υπάρχουν μερικοί τροποποιήσιμοι παράγοντες που μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού:
- Διατήρηση υγιούς βάρους. ΔΜΣ από 18,5 έως 24,9.
- Τακτική άσκηση. 150 λεπτά μέτριας άσκησης ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα.
- Περιορισμός ή και αποφυγή λήψης αλκοόλ.
- Ο θηλασμός μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
Τι είναι η μαστογραφία;
Η μαστογραφία είναι μία προληπτική εξέταση για τον καρκίνο του μαστού. Η έγκαιρη ανεύρεση του καρκίνου του μαστού είναι πολύ σημαντική για την θεραπεία. Εάν ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού είναι στον μέσο όρο, προτείνεται μαστογραφία από την ηλικία των 40 ετών. Εάν δεν έχει ξεκινήσει η μαστογραφία στα 40, θα πρέπει να ξεκινήσει το αργότερο έως τα 50. Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται κάθε 1 έως 2 χρόνια μέχρι τουλάχιστον τα 75.
Μπορεί να χρειαστεί πιο συχνός έλεγχος εάν υπάρχει υψηλός κίνδυνος καρκίνου του μαστού (πχ μεταλλάξεις γονιδίων BRCA1 και BRCA2 ή οικογενειακό ιστορικό).
Ελάττωση του κίνδυνου καρκίνου του πνεύμονα;
Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα προκαλούνται από το κάπνισμα. Ο καλύτερος τρόπος για την προστασία από τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η αποφυγή του καπνίσματος, ενεργητικού και παθητικού. Ακόμα και μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος αρχίζει να ελαττώνεται. Υπάρχουν ειδικά ιατρεία για τη διακοπή του καπνίσματος, η οποίο θα αποφέρει πολλαπλά οφέλη.
Υπάρχει κάποιο προληπτικό μέτρο για τον καρκίνο του πνεύμονα;
Ναι υπάρχει για τις ηλικίες 50 και 80 ετών με ιστορικό καπνίσματος (ανάλογα τα έτη και τον αριθμό τσιγάρων την ημέρα), που εξακολουθούν να καπνίζουν ή που έχουν κόψει το κάπνισμα τα τελευταία 15 έτη αλλά και για τις βαριές καπνίστριες. Στις παραπάνω κατηγορίες θα γίνει παραπομπή στον κατάλληλο επαγγελματία υγείας.
Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος καρκίνου του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου ξεκινά συχνά ως πολύποδας. Οι προληπτικοί έλεγχοι βοηθούν στην ανίχνευση των πολύποδων πριν γίνουν καρκίνος. Η αφαίρεση των πολυπόδων μπορεί να αποτρέψει τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία συνιστά μια εξέταση προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου ξεκινώντας από την ηλικία των 45 ετών. Αυτές οι εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ενδοσκοπικές εξετάσεις (έλεγχος του εντέρου μέσω μίας μικρής κάμερας)
- Κολονοσκόπηση
- Ορθοσιγμοειδοσκόπηση
- Ακτινολογικές εξετάσεις (Αξονική κολονογραφία)
- Εξετάσεις που εξετάζουν τα κόπρανα για αίμα ή μη φυσιολογικό γενετικό υλικό
- Έλεγχος για ανεύρεση αίματος στα κόπρανα
- DNA έλεγχος κοπράνων
Επίσης, ο περιορισμός της ποσότητας επεξεργασμένου και κόκκινου κρέατος και η κατανάλωση τουλάχιστον 2 έως 3 μερίδων φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.
Πώς γίνεται να μειωθεί ο κίνδυνος καρκίνου του ενδομητρίου;
Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου που επηρεάζουν το ενδομήτριο ( εσωτερική επένδυση της μήτρας) δεν μπορούν να προληφθούν. Αλλά υπάρχουν κάποιες πρακτικές που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο:
- Διατήρηση υγιούς βάρους. Φυσιολογικό ΔΜΣ είναι από 18,5 έως 24,9.
- Τακτική άσκηση. 150 λεπτά μέτριας άσκησης ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα.
- Απευθυνθείτε στον γυναικολόγο σας για συμπτώματα που υποδηλώνουν πάθηση του ενδομητρίου. Σε αυτά περιλαμβάνονται κηλίδες ή κολπική αιμόρροια εκτός της περιόδου ή μετά την εμμηνόπαυση.
- Ενημερώστε τον ιατρό σας εάν υπάρχει ισχυρό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου. Μια πάθηση με γενετικό υπόβαθρο, γνωστή ως σύνδρομο Lynch μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου και άλλων τύπων καρκίνου.
Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος καρκίνου του δέρματος;
- Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο, ειδικά μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ.
- Χρήση αντηλιακού που έχει προστασία UVA και UVB και αντηλιακό δείκτη προστασίας (SPF) τουλάχιστον 30.
- Γυαλιά ηλίου που εμποδίζουν τις ακτίνες UV, κάλυψη των άκρων και καπέλα που σκιάζουν το κεφάλι και το λαιμό κατά την έκθεση στον ήλιο, ειδικά τις πιο επικίνδυνες ώρες.
- Αποφυγή σολάριουμ.
- Επίγνωση των θηλωμάτων, σπίλων και κηλίδων στο δέρμα. Ενημερώστε τον γιατρό σας εάν παρατηρήσετε αλλαγές. Θα πρέπει να γίνει εκτίμηση από Δερματολόγο.
Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών;
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι δύσκολο να εντοπιστεί, επομένως είναι πολύ σημαντικό να μην αμελείται ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος και η γυναίκα να επισκεφθεί τον γυναικολόγο της αν παρατηρήσει κάποια αλλαγή στο σώμα της που επιμένει για περισσότερες από μερικές εβδομάδες όπως:
- Αίσθημα φουσκώματος στην κοιλία
- Ήπιο κοιλιακό πόνο που δεν υποχωρεί
- Πυελικός πόνο
- Δυσκολία στο φαγητό, αίσθημα γρήγορου κορεσμού,, απότομη απώλεια βάρους
Υπάρχουν ορισμένες ιατρικές παρεμβάσεις που μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο:
- Αντισυλληπτικά χάπια — Η χρήση αντισυλληπτικών δισκίων μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών. Το όφελος είναι μεγαλύτερο εάν έχουν χρησιμοποιηθεί για αρκετά χρόνια. Ενημερωθείτε για τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους από τη λήψη αντισυλληπτικών χαπιών.
- Χειρουργική επέμβαση — Εάν υπάρχει υψηλότερος κίνδυνος για καρκίνο των ωοθηκών, μπορεί να εξετασθεί το ενδεχόμενο χειρουργικής επέμβασης για την αφαίρεση των ωοθηκών και των σαλπίγγων, η οποία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου. Οι παράγοντες που θέτουν μια γυναίκα σε υψηλό κίνδυνο περιλαμβάνουν ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, μεταλλάξεις γονιδίων BRCA1 και BRCA2 ή σύνδρομο Lynch. Η επέμβαση γίνεται εφόσον η γυναίκα έχει εκπληρώσει τους αναπαραγωγικούς της στόχους. Επίσης κατά τη διάρκεια μίας χειρουργικής επέμβασης στην κοιλιά για άλλο λόγο και εφόσον έχει ολοκληρωθεί η οικογένεια, μπορεί να εξετασθεί το ενδεχόμενο αφαίρεσης των σαλπίγγων.
Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Μην αμελείται τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να εντοπίσει προκαρκινικές βλάβες νωρίς, πριν εξελιχθούν σε καρκίνο. Στον προληπτικό έλεγχο περιλαμβάνονται το τεστ Παπανικολάου.
Εμβολιαστείτε. Το εμβόλιο εναντίον του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προστατεύει από τους τύπους του ιού, οι οποίοι ευθύνονται για κονδυλώματα, αλλά και για το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Ο εμβολιασμός είναι αποτελεσματικότερος όταν γίνεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, αλλά μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης HPV και σε άτομα που είναι ήδη σεξουαλικά ενεργά.
Διακόψτε το κάπνισμα. Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης HPV.
Χρησιμοποιείτε προφυλακτικό. Τα προφυλακτικά βοηθούν στην πρόληψη της λοίμωξης από τον HPV, αλλά δεν παρέχουν πλήρη προστασία.
Πώς μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος καρκίνου του του αιδοίου;
Δεν υπάρχει προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του αιδοίου. Επομένως θα πρέπει να μην αγνοούνται τα συμπτώματα της γεννητικής περιοχής. Αυτά περιλαμβάνουν κνησμό, κάψιμο ή αλλαγές στο χρώμα ή την υφή του δέρματος του αιδοίου τα οποία δεν υποχωρούν και δεν μπορούν να αποδοθούν σε άλλες αιτίες (πχ κολπίτιδες). Οι προκαρκινικές αλλαγές στο δέρμα του αιδοίου προκαλούνται συχνά από λοίμωξη από τον HPV. Ο κίνδυνος καρκίνου του αιδοίου μπορεί να ελαττωθεί με:
- Εμβολιασμός έναντι του HPV.
- Διακοπή καπνίσματος
